Προπτυχιακά Μαθήματα
Στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο έχουν αναπτυχθεί πολλά ειδικευμένα μαθήματα που εστιάζουν στην αειφορία, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από την αρχιτεκτονική και τη μηχανολογία που συνδέονται με τις σύγχρονες προκλήσεις στην ενεργειακή διαχείριση και το περιβάλλον.
Στην παρούσα υποενότητα αναφέρονται κάποια ενδεικτικά μαθήματα που έχουν ενταχθεί στον οδηγό σπουδών των επιμέρους σχολών του ΕΜΠ στους αντίστοιχους κύκλους προπτυχιακών σπουδών με σαφείς κατευθύνσεις προς την εξοικείωση της φοιτητικής κοινότητας με τις βασικές έννοιες της αειφορίας και την υλοποίηση-ενσωμάτωσή της στις αντίστοιχες εφαρμογές των μηχανικών.
Μια πρώτη εισαγωγή στις βασικές έννοιες και διεργασίες αντιρρύπανσης σε σχέση με τους υδάτινους πόρους γίνεται στο 3ο εξάμηνο της σχολής στο μάθημα «Περιβαλλοντική Τεχνολογία». Το μάθημα «Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις» του 9ου εξαμήνου αποτελεί ένα εξειδικευμένο μάθημα που καλύπτει τις βασικές περιβαλλοντικές παραμέτρους που αφορούν το αντικείμενο Πολιτικού Μηχανικού, παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων τις μεθόδους και τα πρότυπα εκτίμησης επιπτώσεων από διάφορα έργα και σε διάφορους τύπους περιβάλλοντος, περιγράφονται οι μέθοδοι αντιμετώπισης και ανάταξης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και προσδιορίζονται τα όποια επανορθωτικά μέτρα. Αντίστοιχα, το μάθημα «Τεχνικά Υλικά ΙΙ» του 8ου εξαμήνου έχει εντάξει στην ύλη του την βιωσιμότητα των δομικών υλικών και κατασκευών, μελετώντας πως η έννοια της αειφορίας εντάσσεται στις σύγχρονες κατασκευές και ποιο το περιβαλλοντικό και ενεργειακό αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης.
Μια πρώτη ενδελεχής εισαγωγή στα αίτια και τις πηγές ρύπανσης και τις σχετικές τεχνολογίες αντιρρύπανσης που αφορούν το αντικείμενο του Μηχανολόγου Μηχανικού γίνεται στο μάθημα «Αρχές Περιβαλλοντικής Μηχανικής για Μηχανολόγους» του 5ου εξαμήνου, ενώ στο μάθημα «Αντιρρυπαντική τεχνολογία θερμικών σταθμών» του 9ου εξαμήνου πραγματοποιείται μια εμβάθυνση στις τρέχουσες τεχνολογίες αντιρρύπανσης και το γενικότερο περιβαλλοντικό νομοθετικό πλαίσιο.
Πέραν των μαθημάτων που καλύπτουν την μελέτη της εκπομπής και τον περιορισμό των ρύπων, στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών υπάρχει ένα σύνολο μαθημάτων που δίνει έμφαση στην αξιοποίηση αειφόρων πηγών ενέργειας και στον περιβαλλοντικό σχεδιασμό των μηχανολογικών συστημάτων.
Ενδεικτικά, αναφέρονται τα μαθήματα των «Βασικών Αρχών Ψύξης» και των «Βιομηχανικών Συστημάτων Ψύξης» όπου γίνεται εκτενής παρουσίαση των σύγχρονων συστημάτων ψύξης και θέρμανσης που υλοποιούν την μετάβαση σε φιλικά προς το περιβάλλον ψυκτικά μέσα, σύμφωνα και με τις κοινοτικές οδηγίες για την κλιματική ουδετερότητα και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό των συστημάτων. Μάλιστα, στα πλαίσια του μαθήματος «Βιομηχανικών Συστημάτων Ψύξης» οι σπουδαστές συμμετέχουν και σε διεθνείς φοιτητικούς διαγωνισμούς της ASHRAE για τον βιώσιμο ενεργειακό σχεδιασμό κτηρίων και συστημάτων, όπως αναφέρεται εκτενέστερα στην ενότητα 2.1.5.
Επιπρόσθετα, στα μαθήματα «Αποκεντρωμένα Θερμικά Συστήματα», «Αιολική Ενέργεια», «Ηλιακή Ενέργεια» γίνεται εκτενής μελέτη των πιο φιλικών προς το περιβάλλον συστημάτων παραγωγής ηλεκτρισμού, θερμότητας και ψύξης με αξιοποίηση αειφόρων πηγών, όπως η ηλιακή ενέργεια, η γεωθερμία και η βιομάζα, αντικείμενο που καλύπτεται παράλληλα και από το μάθημα «Νέες και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» του 7ου εξαμήνου.
Αντίστοιχη με τις λοιπές σχολές του ΕΜΠ, είναι και η πρόνοια στην κάλυψη των βασικών αρχών και τεχνολογιών της βιώσιμης και αειφόρας ενέργειας μέσα από το μάθημα «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας» του 9ου εξαμήνου για τη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών. Επιπρόσθετα, εδώ και πολλά χρόνια -όπως και το μάθημα των ΑΠΕ- διδάσκεται και η «Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική» του 9ου εξαμήνου, καλύπτοντας τους βασικούς άξονες της πράσινης μετάβασης και των συναφών περιβαλλοντικών πολιτικών καθώς και πως αυτά υλοποιούνται στον τομέα της διαχείρισης ενέργειας, αναδεικνύοντας ξανά την βαρύτητα που δίδει το ΕΜΠ στην περιβαλλοντική πολιτική προς ένα αειφόρο μέλλον.
Η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών προσφέρει ειδικά μαθήματα για τον αειφόρο και βιοκλιματικό σχεδιασμό. Αυτά τα μαθήματα αποτελούν μέρος του προγράμματος για πάνω από δύο δεκαετίες, τονίζοντας τη μακροχρόνια δέσμευση του ΕΜΠ στην εκπαίδευση για την αειφορία. Ενδεικτικά, αναφέρεται το μάθημα της «Οικοδομικής 3» του 5ου εξαμήνου, που αφορά την ανάλυση και τον σχεδιασμό κτηριακής δομής δίνοντας έμφαση στις βασικές αρχές βιωσιμότητας και τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική. Επιπλέον, προσφέρεται και μάθημα επιλογής «Ειδικά Θέματα Περιβαλλοντικού και Βιοκλιματικού Σχεδιασμού», το οποίο επιτρέπει περαιτέρω εμβάθυνση σε πρακτικές βιώσιμου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού με τη χρήση προηγμένων προγραμμάτων και τεχνολογίας.
Λόγω και της άμεσης επιστημονικής συσχέτισης με το αντικείμενο της περιβαλλοντικής ρύπανσης, η Σχολή Χημικών Μηχανικών διαθέτει στο πρόγραμμα σπουδών της μία κατεύθυνση προς επιλογή για το 4ο και 5ο έτος των προπτυχιακών σπουδών με αντικείμενο «Περιβάλλον-Ενέργεια» και με έναν εξειδικευμένο κύκλο μαθημάτων που επιτρέπουν την εμβάθυνση σε θέματα άμεσα σχετιζόμενα με το περιβάλλον όπως ενδεικτικά η «Διασπορά Ρύπων» και η «Περιβαλλοντική Αποτίμηση και Βελτιστοποίηση Βιομηχανικών Διεργασιών», τα οποία σε συνδυασμό με το μάθημα της «Περιβαλλοντικής Μηχανικής» που αποτελεί υποχρεωτικό μάθημα του 8ου εξαμήνου δείχνουν την ξεκάθαρη στόχευση της Σχολής Χημικών Μηχανικών στις περιβαλλοντικές τεχνολογίες και την αειφορία.
Η διαχείριση του περιβάλλοντος και ο αειφόρος σχεδιασμός για τον περιορισμό της κλιματικής κρίσης αποτελεί ένα βασικό πεδίο μελέτης και για τη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής. Προς αυτή την κατεύθυνση, το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει την ροή του «Χωρικού Σχεδιασμού και Διαχείρισης Περιβάλλοντος» η οποία διαθέτει μαθήματα με επίκεντρο θέματα σχετικά με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, την εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από έργα καθώς και προγράμματα, διαχείρισης και διασύνδεσης φυσικών πόρων.
Στον ίδιο άξονα και με τις άλλες σχολές του ΕΜΠ, και η Σχολή Μεταλλειολόγων-Μεταλλουργών Μηχανικών διαθέτει μια στοχευμένη κατεύθυνση γύρω από θέματα αειφορίας και περιβάλλοντος με τίτλο «Περιβαλλοντική Μηχανική και Γεωπεριβάλλον». Ήδη από το 4ο εξάμηνο και το μάθημα «εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Επιστήμη και Τεχνολογία» τίθενται οι βάσεις γύρω από την μελέτη της αειφόρου ανάπτυξης και των περιβαλλοντικών ζητημάτων και τεχνολογικών λύσεων, ενώ η προαναφερθείσα κατεύθυνση που προσφέρεται στο 4ο και 5ο έτος της σχολής προσφέρει ένα σύνολο εξειδικευμένων μαθημάτων που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την «Διαχείριση και προστασία Υπόγειων Νερών» και τη «Διαχείριση Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος».
Βασική συνεισφορά σε θέματα αειφόρου σχεδιασμού για το πρόγραμμα σπουδών της Σχολής Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών έχουν τα μαθήματα «Γενική Χημεία» και «Ανάλυση ρίσκου και αποτίμηση περιβαλλοντικών συνεπειών στις θαλάσσιες μεταφορές», τα οποία παρέχουν ουσιαστικές γνώσεις που συμβάλλουν στην κατανόηση και την προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης. Το μάθημα «Γενική Χημεία» εστιάζει σε θέματα όπως η ρύπανση του νερού και της ατμόσφαιρας, η θαλάσσια ρύπανση και οι μέθοδοι αποκατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος μετά από ναυτικά ατυχήματα. Η κατανόηση των χημικών διεργασιών που σχετίζονται με τη ρύπανση επιτρέπει την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για την πρόληψη και αντιμετώπισή της, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας. Παράλληλα, το μάθημα «Ανάλυση ρίσκου και αποτίμηση περιβαλλοντικών συνεπειών στις θαλάσσιες μεταφορές» επικεντρώνεται στη μελέτη και διαχείριση του ρίσκου στη ναυτιλία, συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικής διάστασης, όπως η ρύπανση από πετρέλαιο. Η κριτική ανάλυση των κανονισμών για τη ναυτική ασφάλεια και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος ενισχύει την ικανότητα λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων που προάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις υπόλοιπες σχολές του ΕΜΠ και η Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών έχει εντάξει εδώ και χρόνια μαθήματα που στοχεύουν στην κατάλληλη εκπαίδευση της φοιτητικής κοινότητας σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Ενδεικτικά, αναφέρεται το μάθημα «Φυσική του Περιβάλλοντος», στο οποίο γίνεται μια εισαγωγή στα βασικά ζητήματα γύρω από την Κλιματική Αλλαγή και εν γένει την ατμοσφαιρική ρύπανση. Αντίστοιχα, το μάθημα «Περιβαλλοντική Πολιτική και Ηθική» καλύπτει τόσο τη μελέτη τον τομέα της ισχύουσας περιβαλλοντικής νομοθεσίας όσο και τα ζητήματα ηθικής που σχετίζονται με τη διαχείριση του περιβάλλοντος και την αειφορία.
