Εκπομπές CO₂ και κλιματική ουδετερότητα
Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ξεχωρίζει για τις πρωτοβουλίες του στην ενεργειακή απόδοση και την αειφόρο ανάπτυξη, αναλαμβάνοντας δράσεις που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών CO₂ και στοχεύουν στην κατάκτηση κλιματικής ουδετερότητας. Σημαντικό μέρος της στρατηγικής του είναι η ακριβής καταγραφή του ανθρακικού αποτυπώματος του ιδρύματος, με σχεδιασμό μειώσεων σε εκπομπές που προέρχονται από διάφορες ενεργειακές πηγές όπως η ηλεκτρική ενέργεια, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά και από τις διαρροές ψυκτικών μέσων. Επίσης, η ανάλυση εκπομπών λαμβάνει υπόψη τις μετακινήσεις των φοιτητών και του προσωπικού, ενισχύοντας έτσι το σχεδιασμό για μια πιο πράσινη και βιώσιμη μετάβαση του Πολυτεχνείου.
Τα διεθνή πρότυπα για την απογραφή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προσφέρουν λεπτομερείς οδηγίες για το πώς να μετράμε, καταγράφουμε και αναφέρουμε τις εκπομπές που επηρεάζουν το κλίμα του πλανήτη μας. Αυτά τα πρότυπα είναι σχεδιασμένα για να εξασφαλίζουν ότι η συλλογή και η επεξεργασία των δεδομένων γίνονται με τρόπο ακριβή προκειμένου να υπάρχει η μέγιστη δυνατή εμπιστοσύνη στις αναφορές που προκύπτουν από αυτές τις διαδικασίες.Η χρήση αυτών των προτύπων επιτρέπει την αξιόπιστη παρακολούθηση της κλιματικής απόδοσης και υποστηρίζει τη λήψη αποφάσεων για τη μείωση των εκπομπών. Παράλληλα, ενισχύεται η συγκρισιμότητα μεταξύ οργανισμών και κρατών, ενώ διευκολύνεται η συμμόρφωση με τις διεθνείς και εθνικές περιβαλλοντικές απαιτήσεις.
Στην προσπάθειά του να καταγράψει και να ελέγξει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ακολουθεί τις καθιερωμένες διεθνείς πρακτικές, ευθυγραμμίζοντας την έκθεσή του με το GHG Protocol και ενσωματώνοντας τις οδηγίες του ISO 14064-1:2018 για την ενίσχυση της αξιοπιστίας των δεδομένων του. Αν και το GHG Protocol έχει σχεδιαστεί κυρίως για επιχειρήσεις, η εφαρμογή του προτύπου αποδεικνύεται επίσης αποτελεσματική για τα πανεπιστήμια, όπως το ΕΜΠ. Επιπλέον, το ISO 14064-1:2018, που παρέχει ένα πλαίσιο για την απογραφή εκπομπών GHG σε επίπεδο οργανισμού, είναι ένα απαραίτητο εργαλείο στην διαδικασία αυτή. Συνδυάζοντας αυτά τα πρότυπα με τις μεθοδολογίες υπολογισμού των εκπομπών που προτείνονται από τις κατευθυντήριες γραμμές της IPCC, το Πολυτεχνείο βελτιώνει τη διαφάνεια και την επιστημονική έγκυροτητα των αποτελεσμάτων του.
Καθώς πρόκειται για την πρώτη έκθεση ανθρακικού αποτυπώματος του ΕΜΠ, η έκθεση περιλαμβάνει και την σχετική ανάλυση για το έτος 2023, το οποίο λαμβάνεται ως το έτος βάσης. Η επιλογή του συγκεκριμένου έτους έγκειται στο ότι είναι το πιο πρόσφατο και άρα διευκολύνεται η συλλογή και ενισχύεται η αξιοπιστία των απαιτούμενων δεδομένων.
Όρια Απογραφής Εκπομπών GHG
Τα Όρια Απογραφής Εκπομπών GHG για το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) χωρίζονται σε οργανωτικά και λειτουργικά όρια. Οι κατηγορίες εκπομπών GHG περιλαμβάνουν τη χρήση καυσίμων στα κτήρια, τις διαρροές ψυκτικών υγρών, την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τις μετακινήσεις των φοιτητών και των εργαζομένων.
Οι πηγές εκπομπών GHG περιλαμβάνουν κυρίως την άμεση κατανάλωση ενέργειας και τις διαρροές από ψυκτικές και κλιματιστικές μονάδες. Ειδικότερα, η μεθοδολογία υπολογισμού των εκπομπών περιλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων από τις διάφορες ενεργειακές καταναλώσεις και τις μετακινήσεις, και χρησιμοποιείται για τον καθορισμό του ανθρακικού αποτυπώματος με την αξιοποίηση των συντελεστών GWP (Global Warming Potential).
Το ΕΜΠ εφαρμόζει τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα GHG Protocol και ISO 14064-1:2018 για την αξιοπιστία και συγκρισιμότητα των αποτελεσμάτων. Αυτός ο τρόπος απογραφής και υπολογισμού βοηθά το Πολυτεχνείο να εκπληρώνει τις εθνικές και διεθνείς του υποχρεώσεις για τη μείωση των ανθρακικών εκπομπών και την υποστήριξη βιώσιμων πρακτικών.
Οι πηγές εκπομπών καλύπτουν επίσης τις μετακινήσεις με υπηρεσιακά οχήματα και τις αποστάσεις που διανύουν οι φοιτητές και το προσωπικό για να φτάσουν στο ΕΜΠ. Η μεθοδολογία που ακολουθείται για την καταγραφή και τον υπολογισμό αυτών των εκπομπών είναι αυστηρά ορισμένη και συμβαδίζει με διεθνή πρότυπα και πρωτόκολλα, εξασφαλίζοντας την ακρίβεια και τη συγκρισιμότητα των δεδομένων.
Πηγές εκπομπών GHG
Οι κύριες πηγές εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο περιλαμβάνουν τη χρήση καυσίμων στις εγκαταστάσεις του, τις διαρροές από ψυκτικά υγρά, την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τις μετακινήσεις των φοιτητών και των εργαζομένων.
Η διαδικασία για την καταγραφή αυτών των εκπομπών ξεκινά με τη συλλογή απαραίτητων δεδομένων, όπως οι ποσότητες των καταναλωθέντων καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ περιλαμβάνεται και η συγκέντρωση πληροφοριών για τις μετακινήσεις. Τα στοιχεία αυτά αναλύονται με βάση τις οδηγίες και τα πρότυπα του GHG Protocol και του ISO 14064-1:2018, τα οποία διασφαλίζουν ότι οι εκπομπές χωρίζονται σε άμεσες και έμμεσες κατηγορίες.
Τέλος, οι εκπομπές αυτές μετατρέπονται σε ισοδύναμο του διοξειδίου του άνθρακα (CO2e), χρησιμοποιώντας τους συντελεστές Global Warming Potential που παρέχονται από την Διακυβερνητική Ομάδα για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC).
Εκπομπές από τη Μετακίνηση των Φοιτητών – Εργαζομένων – Οχημάτων του ΕΜΠ
Οι καθημερινές μετακινήσεις των φοιτητών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), αποτελούν μία από τις σημαντικές πηγές εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων για το ίδρυμα. Με βάση τις πρόσφατες αναλύσεις, φαίνεται ότι αυτές οι μετακινήσεις συμβάλλουν στις ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα με ποσότητες που ξεπερνούν τις χιλιάδες τόνους. Σε ένα πανεπιστήμιο με περισσότερους από 20.000 φοιτητές που μετακινούνται καθημερινά προς και από το campus, είναι λογικό πως οι μετακινήσεις αυτές αποτελούν τον κυρίως παράγοντα για το ανθρακικό αποτύπωμα του ιδρύματος.
Οι μετακινήσεις του προσωπικού επίσης έχουν σημαντική συνεισφορά στις συνολικές εκπομπές, αν και σε μικρότερο βαθμό συγκριτικά με αυτές των φοιτητών, καθώς ο αριθμός τους είναι μικρότερος. Οι εκπομπές από τη χρήση των υπηρεσιακών οχημάτων του Ιδρύματος, παρόλο που συνιστούν το μικρότερο μέρος, δεν παύουν να είναι σημαντικές.
Κατηγοριοποίηση Μετακινήσεων και Ετήσιες Εκπομπές:
Αποτελούν την κύρια πηγή εκπομπών μετακινήσεων, με χιλιάδες καθημερινές μετακινήσεις προς και από το κεντρικό πανεπιστημιακό χώρο και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις.
Περιλαμβάνουν τις μετακινήσεις προσωπικού για την προσέλευση και την αποχώρηση από την εργασία, με σημαντικό αλλά μικρότερο μερίδιο εκπομπών σε σχέση με των φοιτητών, λόγω του περιορισμένου αριθμού τους συγκριτικά με τον αριθμό των φοιτητών.
Ο τρόπος μετακίνησης έχει άμεση επίδραση στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων για την πρόσβαση στο ΕΜΠ οδηγεί σε αυξημένες εκπομπές CO₂, ιδίως όταν στο αυτοκίνητο ταξιδεύει μόνο ένας επιβάτης. Αντιθέτως, η χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, όπως τα λεωφορεία της ΟΣΥ, μπορεί να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές ανά επιβάτη. Τα λεωφορεία αυτά μπορούν να φιλοξενήσουν περίπου 98 επιβάτες και συνήθως μεταφέρουν περίπου 59 επιβάτες ανά δρομολόγιο, καταλήγοντας σε πολύ χαμηλότερο αποτύπωμα ανά άτομο σε σύγκριση με το αυτοκίνητο. Επιπρόσθετα, οι σιδηροδρομικές μεταφορές όπως το μετρό και το τραμ, που χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια, είναι ικανές να μετακινήσουν μεγάλο αριθμό ανθρώπων με σχετικά χαμηλές εκπομπές, εξαρτώμενες από το ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα ηλεκτροδότησης.
Επιπρόσθετα, οι μετακινήσεις με μοτοσυκλέτες αποτελούν μία άλλη πηγή εκπομπών, αν και με χαμηλότερη επίπτωση σε σχέση με τα αυτοκίνητα, λόγω της μειωμένης κατανάλωσης καυσίμων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η παρατήρηση ότι ένας όχι αμελητέος αριθμός φοιτητών και προσωπικού που διαμένει κοντά στο πανεπιστήμιο προτιμά την πεζή μετακίνηση ή το ποδήλατο, μεθόδους που δεν συνεπάγονται άμεσες εκπομπές. Το κύριο στοιχείο που διαμορφώνει τις συνολικές εκπομπές είναι ο συνδυασμός των μεταφορικών μέσων: όσο αυξάνεται η χρήση των δημόσιων μεταφορών και άλλων οικολογικών τρόπων μετακίνησης, τόσο περιορίζονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά άτομο.
Οι εκπομπές από τις μετακινήσεις των εργαζομένων του ΕΜΠ που πραγματοποιούνται εκτός Αθηνών για την συμμετοχή σε ερευνητικά συνέδρια και συναντήσεις αποτελούν σημαντική πηγή εκπομπών. Οι παραπάνω μετακινήσεις είναι ακόμα περισσότερο επιβαρυντικές εάν περιλαμβάνουν χρήση αεροπλάνου διότι τα αεροπλάνα παράγουν μεγάλες ποσότητες CO₂ ανά χιλιόμετρο για κάθε επιβάτη. Επιπρόσθετα, οι εργαζόμενοι μπορεί να χρησιμοποιούν τρένα ή αυτοκίνητα, με τα τρένα να προσφέρουν μια λιγότερο επιβαρυντική επιλογή σε σύγκριση με τα αεροπλάνα.
Για να καταγράφει και να ελέγχει με ακρίβεια τις εκπομπές CO₂ στο campus, το ΕΜΠ αναπτύσσει ένα ειδικό λογισμικό. Αυτό το πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο να συλλέγει δεδομένα από διάφορες δραστηριότητες εντός του πανεπιστημίου και να υπολογίζει τις προκύπτουσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Το λογισμικό αυτό αξιοποιεί προηγμένες τεχνικές ανάλυσης δεδομένων για να εκτιμά τις εκπομπές από:
• Μετακινήσεις: Αναλύει τις εκπομπές από την κίνηση οχημάτων εντός και εκτός του πανεπιστημιακού χώρου.
• Ενεργειακή κατανάλωση: Καταγράφει τις εκπομπές από την κατανάλωση ενέργειας στα κτήρια του ΕΜΠ.
Αυτή η ακριβής καταγραφή βοηθά το Ίδρυμα να εντοπίζει σημεία όπου είναι δυνατόν να γίνουν βελτιώσεις για τη μείωση των εκπομπών, όπως η αναβάθμιση εγκαταστάσεων για μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα ή η ενθάρρυνση της χρήσης ποδηλάτων και δημόσιων μεταφορών. Έτσι, το ΕΜΠ μπορεί να σχεδιάζει πιο στοχευμένες πολιτικές βιωσιμότητας, βελτιώνοντας την οικολογική του αποτύπωση.
